UYGURLAR

UYGURLAR(745-840)  

Ø  Kutluk Devletini yıkan Karluklar ve Basmiller birleşerek Uygur devletini kurmuşlardır.

Ø  Uygurların kurucusu Kutluk Bilge Kül Kağan ilk başkentleri ise Ötükendir.

Ø  Kutluk Bilge Kül Kağan Ordubalık (Karabalasagun) şehrini kurarak başkenti buraya taşımıştır.

Ø  Kutluk Bilge Kül Kağan’dan sonra başa Moyen-Çor geçmiştir. Onun zamanında Abbasilere Talas savaşında yenilen Çinliler zayıflamışlardır.

Ø  Çin’in zayıflamasını fırsat bilen Uygurlar Moyen-Çor döneminde Çin hâkimiyetindeki Tarım Havzasını ele geçirmişlerdir.

Ø  Moyen-Çor’dan sonra başa Bögü kağan geçti.

Ø  Bögü Kağan döneminde Çin ile Uygurlar arasında iyi ilişkiler kuruldu, ticaret gelişti.

Ø  Çin’e yardım etmek amacıyla Tibet Seferine çıkan Bögü Kağan bu sefer dönüşünde Mani dinini benimseyerek iki Mani rahibini ülkesine getirdi.

Ø  Böylece Türkler arasında Mani dini ile Budizm yayılmaya başladı.

Ø  Türk sosyal yaşamına uymayan bu dinlerin benimsenmesi Uygurların savaşçılık özelliklerini kaybetmesine ve şehirler kurarak yerleşik hayata geçmesine sebep oldu.

Ø  Savaşçılık özelliklerini kaybetmesi Uygurların Türk kültüründen uzaklaşmasına yol açarken; yerleşik hayata geçmek ise bilim, kültür ve sanat alanında gelişmelerini sağladı.

Ø  Bögü Kağan, Çin’e düzenlenecek bir sefer konusunda vezir Baga Tarkanla anlaşmazlığa düşmüş ve bu anlaşmazlığı bahane eden Baga Tarkan tarafından öldürülmüştür. Bunun üzerine de tahta Baga Tarkan geçmiştir. Ancak Baga Tarkan’ın ülkeye hâkim olamaması üzerine ülkede karışıklıklar çıkmıştır.

Ø  840 yılında bir başka Türk kavmi olan Kırgızlar, Uygur devletini yıkarak, onları Orhun bölgesinden kovmuşlardır. Bu ise Orhun bölgesinde Türk nüfusunun azalarak bölgenin Moğol hâkimiyetine girmesine neden olmuştur.

 TURFAN UYGUR DEVLETİ:

Ø  Kırgızlar tarafından kovulan Uygurların bir kısmı Turfan Bölgesi'ne gelerek, burada yeni bir devlet kurdular. Bu devletleri de Moğollar tarafından 1207'de yıkıldı.

Ø  Uygurlar günümüzde Doğu Türkistan diye anılan bu bölgede Çin'e bağlı özerk bir devlet olarak yaşamaktadır.

KANSU UYGUR DEVLETİ:

Ø  Kırgızlardan kaçarak Kansu Bölgesi'ne gelen Uygurlar tarafından kurulan bu devlete Sarı Uygur Devleti de denilmektedir.

Ø  1209'da Moğolların hâkimiyetine girmiştir.

UYGURLARIN ÖZELLİKLERİ:

Ø  18 harfli Uygur Alfabesini hazırladılar. Tahta harflerden Matbaa'yı oluşturdular, pamuktan Kâğıt yaptılar

Ø  Cengiz Han'ın egemenliğine girmelerine rağmen medeniyette geliştikleri için Moğolları devlet teşkilatı, ticaret, bilim, sanat, alfabe gibi konularda etkilediler.

 Ø  Moğolların Türkleşmesinde önemli bir rol oynadılar. (Altınorda ve Çağatay)

Ø  İlk Müslüman Türk Devleti Karahanlılarla savaştılar. (Sebep Uygurların Budizm’i, Kararanlıların İslamiyet’i yaymak istemeleri.)

Ø  Uygurlar Yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğudur.