EMEVİLER (661–750)

Hz. Ali’nin şehit edilmesinden sonra Kûfe halkı Hz. Ali’nin oğlu Hz. Hasan’ı halife ilan etmişti. Ancak Muaviye kendisinin halife olduğunu ilan ederek Hz. Hasan ile mücadeleye başladı. Hz. Hasan, Müslümanların birbirlerini öldürmelerine engel olmak ve iç karışıklık oluşturmamak için Muaviye’ye bazı şartlar öne sürerek savaştan çekildi. Buna göre halifelik seçimle belirlenecekti. Muaviye bu teklifi kabul etti. Hz. Hasan, Medine’ye döndü ve bir süre sonra vefat etti. Böylece İslam tarihinde Emeviler devri denilen yeni bir dönem başlamıştır. Muaviye, Ümeyye ailesinden gelmesinden dolayı be devlete ve hanedana Emeviler denmiştir. 

MUAVİYE DÖNEMİ (661–680)

Muaviye iç karışıklıkları giderdikten sonra uzun zamandır duran fetih hareketlerine tekrar başladı. İslam orduları 674‘te Maveraünnehir bölgesine giderek Buhara, Semerkant ve Tirmiz’i vergiye bağlamışlardır. Muaviye Merv şehrini merkez yaparak Horasan vilayetini kurmuş ve bu bölgeye pek çok Arap yerleştirmiştir.  Muaviye zamanında iki defa İstanbul kuşatılmıştır. İlk kuşatmada Ebu Eyyüp El-Ensârî şehit düşmüştür.(668) İkinci kuşatma yedi yıl sürmüş ancak başarı sağlanamamıştır (674–680).  Bizans’tan Tunus’u aldılar, Burada Afrikiyye diye bir eyalet oluşturuldu ve Kayravan adında bir şehir kurularak merkez yapıldı. Donanma Rodos ve Girit adalarına seferler düzenlemiştir. Muaviye daha sağlığında oğlu Yezid’i yerine veliaht tayin etti. Böylece halifelik saltanata dönüştü.

YEZİD DÖNEMİ (680–683)

Kerbela Olayı: Muaviye’nin ölümü üzerine halifelik makamına Yezid geçti. Bunun üzerine Hz. Ali’nin küçük oğlu Hz. Hüseyin harekete geçti. Küçük bir grupla Kufe şehrine doğru yola çıktı. Ancak Kerbela yakınlarında Yezid’in ordusu tarafından kuşatıldı, direnmesi üzerine etrafındakilerle beraber şehit edildi (680). Hz. Hüseyin’in öldürülmesi İslam Dünyasındaki ayrılıkları daha da arttırdı. Bu olay İslam’daki siyasal çatışmaları daha da hızlandırdı.

 İslam orduları Kuzey Afrika’da ilerleyişlerine devam ederek Fas ve Cezayir’i fethettiler. Böylece Atlas Okyanusu kıyılarına kadar ulaşıldı. Fakat Ukbe bin Nafi Kayveran’a dönerken şehit edildi. Bu yenilgi ile Kuzey Afrika’da fetihler durduğu gibi Kayveran Bizanslıların eline geçti. Yezid ‘den sonra II. Muaviye ve Mervan bin Hakem halife oldular.

ABDÜLMELİK DÖNEMİ (685–705)

1. Halife Abdülmelik iç karışıklıkları giderdikten sonra fetih hareketlerine devam etti.

2. Kuzey Afrika tamamen fethedildi.

3. Arapça resmi dil olarak ilan edildi. 

4. İlk İslam parası bu dönemde bastırıldı.

VELİD DÖNEMİ (705–715)

1. Türk illerinde Kuteybe bin Müslim komutasında fetihler yapıldı.

2. Muhammed bin Kasım Hindistan’da Sind ve Güney Pencab’ın fethini gerçekleştirdi.

3. Tarik bin Ziyad komutasındaki birlikler Sebte (Cebelitarık) Boğazı’nı geçerek Vizigotları yendiler (Kadiks Savaşı–711). Böylece İspanya’nın fethi gerçekleşti.

* Emevi devletinin en güçlü ve sınırlarının en geniş olduğu dönem halife Velid zamanıdır.

Süleyman Döneminde (715–717) : İstanbul denizden ve karadan kuşatıldı. Fakat alınamadı.

Abdülaziz Dönemi (717–720): Emeviler’in en adaletli zamanı oldu. Lüzumsuz harcamalar engellendi.

II. Yezid Dönemi ( 720-724):

1. Hazarlar Kafkasların güneyine indiler ve Azerbaycan’ı istila ettiler.

2. Abbasiler Emevi aleyhine gizli faaliyetlere giriştiler.

HİŞAM DÖNEMİ ( 724–743):

Puvatya Savaşı(732): Abdurrahman’ül-Gafiki komutasındaki İslam orduları Pirene Dağlarını aşarak Fransa’ya girerek Bordo’yu aldılar (732).Fakat Franklarla yaptıkları Puvatya Savaşı’nı kaybettiler, İspanya valisi Abdurrahman’ül-Gafiki şehit düştü ve tekrar ispanya’ya çekildiler. Puvatya, İslam ordularının Fransa içlerinde ulaştıkları son yer olmuştur. Müslüman Arapların Batı Avrupa’daki fetih hareketi durmuştu. Pireneler sınır oldu. Yenilen Müslüman Arap ordusu Fransa’dan geri çekildi ve İspanya da kaldı.

EBU MÜSLİM İSYANI (750) :

Yaklaşık 90 yıl süren Emevi hanedanı sonlarında Horasanlı Ebu Müslim isyan etti. Emevi birliklerini ve son Emevi halifesi II. Mervan’ı da yenerek bu hanedanı ortadan kaldırdı.

Emevilerin Yıkılış Sebepleri:

1) Arap milliyetçiliği yaparak Arap saltanatı oluşturmaları ve kendilerinden olmayan Müslümanlara köle muamelesi yapmaları.(Arap olmayan Müslümanlara “Mevali” diyorlardı.)

2) Önemli görevlere Emevi ailesinden olanların getirilmesi ve bu durum sonucu oluşan Arap kabileleri arasındaki huzursuzluk.

3) Emevi ailesi arasındaki geçimsizlikler ve taht kavgaları

4) Fetihlerin durması.

5) Ülkedeki ekonomik dengesizlik 

6) Hz.Ali taraftarlarının ( Şiiler), Hz. Abbas’ın soyundan gelenlerin ve Haricilerin çalışmaları.

7) Sınırların çok genişlemesi ve merkezden kontrolünün zorluğu

Emeviler Döneminin Genel Özellikleri:

1. Emeviler döneminde sınırlar doğuda Seyhun nehrine batıda Atlas okyanusuna, kuzeyde pirene dağlarına ve Anadolu içlerine kadar genişlemişti.

2. Emeviler döneminde İslam kültür ve uygarlığının temelleri atıldı.

3. Emeviler devrinde halifelik babadan oğula geçmeye başladı ve halifelik bir saltanata dönüştü.

4. Türklerle Araplar arasında şiddetli mücadeleler yapıldı.( Emevilerin Arapçılık politikası bunda etkili olmuştur.)

5. Ülke yönetimi eyaletlere bölünmüştür.

6. Emeviler, Hz.Muhammed ve Dört Halife dönemlerindeki basit ve gösterişten uzak İslâm Devleti'ni, zaman ve şartların sonucunda Bizans ve Sasanilerden de yararlanarak, tam teşekküllü bir Arap Devleti haline getirdiler.

7. Fethedilen yerler zamanla İslâmlaştı. Hatta İran ve Türkistan hariç Araplaştı.

8. Emevilerin izlediği Arap milliyetçiliği politikası İslâmiyet’in diğer milletler arasında yayılmasını engellemiştir.

Emeviler Döneminde Türklerle İlişkiler

Hz. Ömer döneminde Müslümanlarla Türkler ilk defa komşu oldular.  Hz. Osman döneminde de bir taraftan Kafkaslarda(Hazarlar), diğer taraftan Maveraünnehir'de  (Türgeş Devleti) Türklerle savaşlar başladı.  Türklerle Araplar arasındaki büyük savaşlar Emeviler döneminde olmuştur. I.Velid döneminde Kuteybe b. Müslim Maveraünnehir'in fethini gerçekleştirdi (715). Bu sırada Türgeşlerin başında bulunan Sulu Han, Türk şehirlerini tekrar geri aldı. Sulu Han’dan sonra yerine geçen Baga Tarkan Emevilerin Horasan valisi tarafından öldürülünce Maveraünnehir’de Araplar rahatlamışlar ve bölgede Türklerle mücadele edecek bir Türk devleti kalmamıştır. Sulu Han'ın yerine geçen Bağa Tarkan zamanında savaşlar devam etti. Fakat Baga Tarkan'ın Emeviler tarafından öldürülmesinden sonra Emeviler kesin olarak Maveraünnehir'e yerleştiler.