HUNLAR

BÜYÜK HUN DEVLETİ                                          

Ø  Tarihte bilinen ilk Türk Devletidir.

Ø  Ne zaman ve kim tarafından kurulduğu bilinmemektedir.

Ø  Bilinen ilk hükümdarı Teoman (Tuman), En önemli hükümdarı ise Metehan (Mou-Tun) dur.

Ø  Orta Asya’da Orhun ve Selenga boylarında kurulan bu devletin başkenti Ötükendir.

Ø  Teoman döneminde Çin’e düzenlenen akınlar nedeniyle Hun baskısından kurtulmak isteyen Çinliler MÖ. 241’de Çin Seddini yapmak zorunda kalmışlardır.

Ø  Mete zamanında, Orta Asya’da dağınık halde yaşayan Türk toplulukları ilk defa bir bayrak altında toplanmışlardır.

Ø  Mete, Türk ordusunu ilk defa onlu sisteme göre kurmuştur.

Ø  Vatan ve Millet sevgisini ön plana çıkaran ilk hükümdar Metehan’dir.

Ø  Büyük Hun Devleti Metehan zamanına en geniş sınırlara ulaşmıştır.

Ø  Mete MÖ 197 yılında Çin’e bir sefer düzenleyerek Çin’i mağlup etmiş ve vergiye bağlamıştır.

Ø   Tunghular ve Yüeçileri de mağlup eden Mete İpekyolu’nun hâkimiyetini ele geçirdi.

Ø  Mete’den sonra yerine oğlu Ki-Ok geçti.

Ø  Ki-Ok Çinli bir prensesle evlendi.

Ø  Ki-Ok’tan sonra Hunların, Çin üzerindeki hâkimiyeti zayıfladı.

Ø  Ki-Ok’tan sonra başa geçen kağanlar Çin politikalarını doğru takip edemediklerinden Hun Devleti zayıflamış ve İpekyolu hâkimiyetini kaybetmiştir.

Ø  Bir müddet sonra Çin entrikaları sonucunda taht kavgaları yaşanmış ve devlet kuzey ve güney olarak ikiye ayrılmıştır.

Ø  Güney Hunlar, Çin egemenliğine girmişler, Kuzey Hunlar ise bir süre daha varlıklarını korumuşlardır.

Ø  Kuzey Hunlarda daha sonra taht kavgaları yüzünden doğu ve batı olarak ikiye ayrılmışlardır. Doğu Hunlar Çin egemenliğine girmiş, Batı Hunlar ise göç etmişlerdir.

KAVİMLER GÖÇÜ:

Ø  Çin esaretine girmeyerek batıya göç eden Hunlar bir müddet Hazar Denizi ile Aral Gölü arasındaki bölgede yaşamışlardır. 

Ø  Bu dönemde Karadeniz’in Kuzeyinde Gotlar, Gepitler, Vandallar, Germenler gibi birçok kavim yaşamaktaydı.

Ø  Hunların batıya doğru ilerlemesi bu bölgede tutunamayan kavimlerin, daha batıya doğru harekete geçerek birçok kavmin yer değiştirmesine neden olmuştur. Böylece yaşanan bu büyük çaplı göç olayına KAVİMLER GÖÇÜ denir.

Sonuçları:

Ø  Roma İmparatorluğu; Doğu ve Batı Roma İmparatorluğu olmak üzere ikiye ayrıldı.(395).

Ø  Batı Roma İmparatorluğu 476 yılında bu Germen kavimleri tarafından yıkıldı.

Ø  Avrupa'nın ETNİK yapısı değişti. (Germen kavimlerinin Avrupa'daki yerli kavimlerle karışması sonucu yeni milletler ortaya çıktı.)

Ø  İngiltere, Fransa gibi Avrupa devletlerinin temeli atıldı.

Ø  Türkler Avrupa'da AVRUPA HUN devletini kurdular.

Ø  Avrupa’nın Ortaçağdaki sosyal ve siyasal yapısını temsil eden FEODALİTE (DEREBEYLİK) rejimi ortaya çıktı.

Ø  İlkçağ kapandı, Ortaçağ başladı.

AVRUPA HUN DEVLETİ                                                 

Ø  Kavimler göçünü başlatan Batı Hunları tarafından kurulmuştur.

Ø  İlk hükümdarları BALAMİR, en önemli hükümdarları ATTİLA'dır.

Ø  Balamirden sonra Avrupa Hunlarının başına geçen Uldız, Roma İmparatorluğuna karşı akılcı bir siyaset izlemiştir.

Ø  Hunların düşmanları Germen Kavimleri ile savaştığından, Batı Roma İmparatorluğu ile iyi geçinmiş, Doğu Roma’yı (Bizans) ise baskı altına almaya çalışmıştır.

Ø  Uldız’dan sonra başa Attila geçmiştir.

Ø  Attila başlangıçta Uldız'ın siyasetini takip etmiş ve Bizans'ı baskı altına almak üzere Balkan seferleri düzenlemiştir.

ATTİLA’NIN SEFERLERİ:

1.      Balkan Seferi: Uldız’ın politikalarını devam ettiren Attila, Bizans’ı baskı altında tutmak için Birinci Balkan seferine çıkmış ve sonunda Margos Antlaşması imzalanmış ve Bizans vergiye bağlanmıştır.

2.      Balkan Seferi: Bizans’ın Margos Antlaşması şartlarına uymaması üzerine yeniden sefere çıkan Attila Bizans’ı bir kere daha yenmiş ve bu seferde Anatolius Antlaşmasını imzalamıştır.

3.      Galya Seferi: Batı Roma ordusuyla Katalon savaşını yaptı. Kesin sonuç alınamadı.(451)

4.      İtalya Seferi: Bir yıl sonra 452'de Attila ikinci sefere çıktı. Bu defa Roma ordusu Attila'nın karşısına çıkmaya cesaret edemedi.  Romalılar Papa I. Leo’yu Attila'ya elçi olarak gönderdiler. Papa’nın diz çöküp, af dilemesi üzerine Attila Roma'ya girmekten vazgeçerek geri döndü.

Ø  Attila'nın ölümünden sonra çocukları İlek, İrnek ve Dengizek arasında taht kavgaları başladı. Bir süre sonra Avrupa Hun Devleti eski gücünü koruyamayarak dağıldı.

AKHUNLAR                                                              

Ø  Hunların soyundan gelmektedirler.

Ø  Afganistan'ın batısında MS.350 yıllarında kurulan bu Türk Devleti HEFTAL isimli hükümdarından dolayı EFTALİT DEVLETİ diye de anılır.

Ø  Sasani ülkesinde çıkan Mazdek isyanının bastırılmasında büyük rol oynadılar.

Göktürklerin batı kanadı yöneticisi İstemi Yabgu tarafından yıkıldılar.

TÜRK TARİHİNE GİRİŞ

TÜRK ADININ ANLAMI

Tarihin en köklü milletlerinden biri olan Türkler hakkında hemen hemen bütün eski kaynaklarda bilgi bulmaktayız. Bu kaynaklar incelendiği zaman “Türk” kelimesinin şu anlamlarda kullanıldığı görülmektedir:

Uygur metinleri          :          Güç, kuvvet

Divan-ı Lügati’t-Türk :          Olgunluk çağı

Çin kaynakları           :           Miğfer

Ziya Gökalp              :           Töreli, kanun, nizam sahibi

TÜRKLERİN ANAYURDU

Bilinen 4000 yıllık bir tarihe sahip olan ve bugün yeryüzünde çok geniş bir coğrafyada yaşayan Türklerin anayurdunun Orta Asya olduğu bilinen bir gerçektir.

Orta Asya: Kuzeyde Sibirya, güneyde Hindikuş ve Karanlık Dağları, doğuda Kingan Dağları ve batıda Hazar denizi tarafından çevrelenen geniş bir alandır.

Son yapılan araştırmalar bu geniş coğrafya içinde Türklerin ilk ortaya çıktığı bölgenin, Altay-Sayan Dağlarının kuzeybatısı, Tanrı Dağlarının kuzeyi, Hazar Denizinin doğusu, Sibirya Bozkırlarının güneyi olduğunu göstermektedir.

TÜRK GÖÇLERİ

Tarihte pek çok topluluk bir takım sebeplerden dolayı, yaşadıkları coğrafyayı terk ederek, başka bölgelere göç etmişlerdir. Bu topluluklardan bir tanesi de Türklerdir. MÖ. 1700 yılından başlayarak Türklerin Orta Asya’dan, çok farklı bölgelere göç ettiğini görmekteyiz. Bu göçleri genel olarak milattan Önce Türk Göçleri ve Milattan Sonra Türk Göçleri olarak sınıflandırmamız mümkündür.

Göçlerin Nedenleri:

1.    Orta Asya’daki iklim değişiklikleri

2.    Hızlı nüfus artışı sonucu geçim kaynaklarının yetersiz kalması

3.    Salgın hastalıklar

4.    Dış baskılar

5.    Türk boyları arasında görülen siyasi anlaşmazlıklar

6.    Yeni ülkeler fethetme isteği (Türk Cihan Hakimiyeti Ülküsü)

M.Ö. TÜRK GÖÇLERİ:

1.    M.Ö. 1700 yılından itibaren Türkler kalabalık gruplar halinde Çin’in kuzey batısındaki Kansu ve Ordos bölgelerine doğru göç etmişlerdir.

2.    Bir kısım Türk boyları İran üzerinden geçerek Anadolu ve Mezopotamya’ya yerleşmişlerdir.

3.    Yakut ve Çuvaş Türkleri ise Sibirya’ya yerleştiler.

M.S. TÜRK GÖÇLERİ:

1.    Bu dönemde göçler, daha çok güney ve batı yönlerine olmuştur.

2.    Güney istikametine göç eden Türkler, Çin içlerine yerleşerek buralarda devlet kurmuşlardır.

3.    Batıya doğru yapılan göçler IX. Yüzyıla kadar sürmüştür.

4.    Batıya doğru yapılan göçlerin bir kısmı Hindistan ve Afganistan bölgesine olmuş ve burada Akhun (Eftalit) Devletini kurmuşlardır.

5.    Hunlar, Avarlar, Bulgarlar ve Macarlar Orta Avrupa’ya yerleşerek burada devletler kurmuşlardır.

GÖÇLERİN SONUÇLARI:

1.    Türk kültürü çok geniş bir alana yayılmış ve Türkler gittikleri yerlerde yeni devletler kurmuşlardır.

2.    Asya ve Avrupa’nın siyasal ve kültürel yapısının değişmesine yol açmışlardır.

3.    Batıya göç eden Hunlar, Kavimler Göçünün başlamasına neden olarak B. Roma İmparatorluğu’nun parçalanmasına sebep oldular.

4.    Türklerin farklı bölgelere göç etmesi Türkler arasında kültürel farklılığa yol açmıştır.

* Bu durum Türk tarihinin bir bütün olarak incelenmesini zorlaştırır.

5.    Bazı Türk boyları göç ettikleri bölgelerde yerel kültürlerin etkisi ile benliklerini kaybetmişlerdir.